Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Danışmanı Zafer Yükseler, 8 Nisan tarihinde ‘Koronavirüs Salgının İstihdam ve Büyümeye Etkisi’ başlıklı bir bir çalışma yayınladı. Yükseler’in çalışması özellikle Covid-19 krizinin istihdama etkisi konusunda bugüne kadar yapılan en somut tahminlerin yer aldığı çalışma oldu.
YASAKLAR 5,6 MİLYON ÇALIŞANI ETKİLEDİ
Yükseler çalışmasında Covid-19 salgınıyla ilgili alınan kararların istihdama etkisini ortaya koyan tahminleri de ortaya koydu. Yükseler’e göre korona virüs nedeniyle bugüne kadar uygulamaya konulan yasaklar 5,6 milyon çalışanı etkiledi. Çalışmada, özel sektörde ücretli ve kendi hesabına çalışan yaklaşık 16,6 milyon kişinin üçte birini oluşturan bu kişilerin iş ve gelir kaybına uğradıkları ya da uğramak üzere oldukları tespiti yapıldı. Çalışmada her alınan yasak kararının etkilediği sektörlerde çalışan sayılarına göre iş ve gelir kaybına uğrayacak kişi sayısı tahminin de bulunuldu. (DETAYLI TABLO YAZININ ALTINDA)
YASAKLA KAPANAN İŞYERLERİNDE 1,4 MİLYON ÇALIŞAN
İçişleri Bakanlığı’nın iki seferde yayınladığı genelgeyle (ilkinde kıraathane, kafetarya, internet kafe, çocuk oyun alanları vs.. gibi topluca bulunan yerler kapandı. İkinci genelge ile de berber, kuaför, güzellik merkezlerinin faaliyetleri de durduruldu.) 211.670 işyeri kapatıldı.
Yükseler’in raporunda faaliyetleri durdurulan yaklaşık 212 bin işyerinde istihdam edilenler dikkate alındığı alınan kararlardan 1.4 milyon çalışan olumsuz etkilendi.
55,3 MİLYON KİŞİNİN İŞ VE GELİR GÜVENCESİ YOK
Yükseler’in çalışmasında çarpıcı olan Sosyal Güvenlik Kurumu rakamları ile Türkiye’de iş güvencesi ve gelir açısından bu günlerde koruma kapsamında olmayan kişi rakamı oldu. Raporda Türkiye’de 2019 aralık verilerine göre 55,3 milyon kişi iş güvencesi ve gelir açısından gelir kapsamı dışında. Türkiye’de toplam SGK veri tabanında 81,8 milyon kişi bulunuyor. Buna göre kamuda çalışanlar, kamuda çalışan işçiler, emekliler, kamuda çalışanların bakmakla yükümlü olduğumları ve kamuda çalışan işçilerin bakmakla yükümlü oldukları üst üstü konulduğunda korona virüs günlerinde Türkiye’de 26,4 milyon kişinin gelir ve iş güvencesi koruma kapsamında olduğu ortaya çıktı.
Çalışmada, gelir ve iş güvencesi kapsamında olmayan 55,3 milyon kişinin 43,8 milyonu özel sektör çalışanı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin toplamı. Geri kalan kısım ise Genel Sağlık Sigortası kapsamında olanlardan oluştu.
Yükseler çalışmasının sonuç bölümünde devletin Covid-19 nedeniyle iş ve gelir kaybeden 5,6 milyon kişiye gelir transferinde bulunması gerektiğinin vurguladı. Yükseler çalışmasında şu çarpıcı tespit yer aldı:
“Salgını önlemeye yönelik günlük yaşama ilişkin sınırlamalar 3-6 ay daha uygulanması durumunda, işsiz ve gelirsiz kalan kimselerin yaşamlarını sürdürmeleri mümkün görülmemektedir. İş ve gelir kaybına uğrayan bu kişilere temel ihtiyaçlarını karşılayacak doğrudan gelir transferi yapılması, devletin temel görevi kabul edilmeli ve insanlar gelirsiz bırakılmamalıdır.”
KORONA’NIN BÜYÜMEYE ETKİSİ
Büyüme konusunda ekonomistler tahminlerini ilk gelen öncü verilere göre yapmaya başladı. Merkez Bankası Eski Başkanı ve Dünya Gazetesi Yazarı Dr.Fatih Özatay, Korona virüs büyümeye etkilerine yönelik yaptığı tahminde Türkiye Ekonomisinin 6 ayda %20 küçüleceğini hesapladı. Özatay Dünya Gazetesi’nde yer alan köşe yazısında ilk verilere göre kabaca yaptığı tahmine göre yıllık daralmanın %40’ı bulabileceğini belirtti.
Zafer Yükseler büyümeye yönelik öngörüsünü oluşan istihdam kaybı üzerinden hesapladı. Yükseler’e göre Türkiye ekonomisi Korona Virüs etkisiyle ikinci çeyrekte 14,8’lik daralma yaşayacak. Yükseler, üçüncü çeyrekte Korona etkisinin Temmuz-Eylül döneminde %50, Ekim-Aralık döneminde ise %80 oranında azalacağı varsayımı ile yaptığı tahminlerinde ekonominin üçüncü çeyrekte %4,8 daralacağını öngördü. Çalışmasında son çeyrekte ise yüzde 0,7’lik büyüme yaşanacağı belirten Yükseler, 2020 yılında Türk ekonomisinin yüzde 3,9 küçüleceği tahmininde bulundu.
