Bütçe
belirli bir dönem için elde edilecek gelirlerle yapılması planlanan giderleri
gösteren bir tahmin cetvelidir. Kamu bütçesinin ötekilerden farkı vergidir.
Karşılıksız bir gelir olan vergiyi yalnızca kamu kesimi tahsil edebilir. Kamu
kesimi bütçesinin özel bütçelerden bir başka farkı yasa olmasıdır. Bütçe yasası
bir yıllık, yetki veren bir yasadır.
Kamu
kesimi söz konusu olduğunda şöyle bir bütçe denklemi yazabiliriz:
Bütçe Dengesi = Bütçe Gelirleri (vergi gelirleri + diğer gelirler) – Bütçe giderleri (faiz dışı giderler + faiz giderleri) Faiz dışı giderler de personel giderleri, yatırım giderleri, diğer cari giderler olarak sıralanabilir.
Bütçe dengesi denilince üç durumdan birisi karşımıza çıkar:
Eğer
bütçe gelirleri = bütçe giderleri ise bütçe denktir.
Eğer bütçe gelirleri > bütçe giderleri
ise bütçe fazlası vardır.
Eğer bütçe gelirleri < bütçe giderleri ise bütçe açığı söz konusudur.
Borçlanmalar bütçeye gelir veya gider yazılmaz, ayrı bir borç hesabında izlenir. Buna karşılık borçlar için ödenen faiz giderleri, bütçenin gelirlerinden ödendiği için bütçeye gider yazılır.
Faizler hariç tutularak bakılan dengeye de faiz dışı bütçe dengesi deniyor. Bunu da şöyle formüle edebiliriz: Faiz dışı denge = Bütçe gelirleri – faiz dışı giderler
Eğer bütçe gelirleri < bütçe giderleri ise bütçe açığı söz konusudur.
Borçlanmalar bütçeye gelir veya gider yazılmaz, ayrı bir borç hesabında izlenir. Buna karşılık borçlar için ödenen faiz giderleri, bütçenin gelirlerinden ödendiği için bütçeye gider yazılır.
Faizler hariç tutularak bakılan dengeye de faiz dışı bütçe dengesi deniyor. Bunu da şöyle formüle edebiliriz: Faiz dışı denge = Bütçe gelirleri – faiz dışı giderler
Faiz
dışı dengede üç durumdan birisi karşımıza çıkar:
Eğer
bütçe gelirleri = faiz dışı giderler ise faiz dışı denklik söz konusudur.
Eğer bütçe gelirleri > faiz dışı
giderler ise faiz dışı fazla vardır.
Eğer bütçe gelirleri < faiz dışı giderler ise faiz dışı denge açık veriyor demektir.
Eğer bütçe gelirleri < faiz dışı giderler ise faiz dışı denge açık veriyor demektir.
2011
yılının bütçe sonuçları şöyle özetlenebilir:
Bütçe gelirleri = 295,9 (vergi gelirleri: 253,8; diğer gelirler 42,1)
Bütçe giderleri= 313,3 (faiz dışı giderler: 271,1; faiz giderleri: 42,2)
Şimdi
bu büyüklükleri yukarıdaki formüllerde yerlerine koyalım.
Bütçe
dengesi = (295,9 – 313,3) = - 17,4
milyar TL
Faiz dışı denge = (295,8 – 271,1) = 24,7 milyar TL
Buna göre 2011 yılında bütçe 17,4 milyar TL açık vermiş buna karşılık faiz dışı denge 24,7 milyar TL fazla vermiştir. Bir başka ifadeyle bütçe gelirleri faiz dışı giderleri karşıladıktan sonra toplam 42,2 milyar TL’lik faiz giderlerinin 24,7 milyar TL’lik kısmını da karşılamıştır.
Buna göre 2011 yılında bütçe 17,4 milyar TL açık vermiş buna karşılık faiz dışı denge 24,7 milyar TL fazla vermiştir. Bir başka ifadeyle bütçe gelirleri faiz dışı giderleri karşıladıktan sonra toplam 42,2 milyar TL’lik faiz giderlerinin 24,7 milyar TL’lik kısmını da karşılamıştır.
2011 yılı için tahmin
edilen GSSYH’nın tahmin edildiği gibi gerçekleştiğini (1.215 milyar TL)
varsayarsak bütçe açığının GSYH’ya oranı % 1,5 ve faiz dışı fazlanın GSYH’ya
oranı yüzde 2 olarak hesaplanabilir
